– რატომ შევეჩვიეთ საკითხების მხოლოდ შავ-თეთრად დანახვასა და შეფასებას და რატომ მიიჩნევა აპრიორი, რომ ერთი მხარე სრულყოფილი სიკეთეა და მეორე მხარე – სრული ბოროტება?

– მთელი უბედურება ისაა, რომ ჩვენ არ გვაქვს გაცნობიერებული სახელმწიფოებრივი, ერთიანი ეროვნული ამოცანა. საერთოდ, არ გვაქვს სახელმწიფოებრივი ცნობიერება და საბჭოეთის პერიოდის მენტალობით, დავიცვათ სამშობლო და არა სახელმწიფო, ვცხოვრობთ. ჩვენ უნდა გავაცნობიეროთ, რომ საბჭოთა კავშირში ყოფნისას გვქონდა სამშობლო, მაგრამ არ გვქონდა სახელმწიფო, ვიყავით სხვა სახელმწიფოს ნაწილი და სახელმწიფოებრივი უშიშროება თუ უსაფრთხოება ჩვენ მიღმა წყდებოდა. დღეს, სამწუხაროდ, ასეთივე დამოკიდებულება გვაქვს: სამშობლოზე ვამახვილებთ ყურადღებას და ვერ ვხვდებით, რომ ჩვენი სამშობლო უკვე სახელმწიფოა. ჩვენ სახელმწიფოებრივი აზროვნების დეფიციტი გვაქვს. ფაქტობრივად, არც ერთი მიმართულებით არ გაგვაჩნია ანალიტიკური სამსახური, რომ განვსაზღვროთ, რა არის პირველ რიგში გადასაწყვეტი საკითხები, რა – მეორე რიგში და, სამწუხაროდ, 30 წელია, გადავერთეთ ერთმანეთთან შუბლებით დაჯახებაში და არა სახელმწიფოს გამო, არამედ პირადი ინტერესებით. თავის დროზე ჩვენ, როგორც საბჭოთა კავშირის დროს, უარი ვთქვით ჩვენს ინტერესებზე და ყურადღება გავამახვილეთ ხელისუფლებაში არსებული კლანების პირად კეთილდღეობაზე. ეს ეხება მთელი ამ 30 წლის განმავლობაში მიმდინარე პროცესებს. მე ვერ ვნახე ვერც ერთი ხელისუფლება, რომელიც, როგორც პარტნიორი, დაჯდებოდა ეკლესიასთან; მე ვერ ვნახე ვერც ერთი ხელისუფლება, რომელიც შექმნიდა ინტელექტუალურ, აზროვნების ელიტას და ერთად განვიხილავდით რაღაც საკითხებს. ჩვენ ყოველთვის, კლანების მიხედვით, ჩემიანი-სხვისიანი, ბოლშევიკური აზროვნებით ვცხოვრობთ. ამას არ ვამბობ იმიტომ, რომ, მე, ჩემს მეგობრებსა და „სახალხო პარტიას“ ეხება, 25 წელია, პარლამენტში არ განუხილავთ აფხაზეთისა და ცხინვალის რეგიონის საკითხი, თუ როგორ ვაგვარებთ ამ პრობლემას.

– აქ საზოგადოების პრობლემაცაა: ჩვენ ვუწუნებთ რუსებს უკრაინელებისადმი დამოკიდებულებას, როდესაც ეუბნებიან, რომ შენ არ არსებობ, რუსი ხარ და ამ დროს, ასევე, არ ვაღიარებთ აფხაზის, ოსის არსებობას. და როგორ ვაპირებთ თანაცხოვრებას, მე არ მესმის.

– ის, რომ ჩვენ ამ ტერიტორიაზე ავტოქტონური მოსახლეობა ვართ, ეს საკამათო არ არის.

– მე ამაზე არ ვკამათობ. სხვა რამეს ვამბობ. მათ არ ვაღიარებთ, როგორც ადამიანებს, არ ვიღებთ და როდესაც არ იღებ, ტერიტორიას როგორ შეინარჩუნებ? დააძალებ რუსივით?

– ტერიტორიების შენარჩუნება მიბმულია რუსეთის ინტერესებს და არა აფხაზებსა და ოსებს.

– მე ვეკონტაქტები მათ და დიდ სიყვარულს ვერ ვამჩნევ ჩვენდამი და ვერც ჩვენთან ერთად ცხოვრების სურვილს.

– დიახ, მაგრამ, რუსეთმა რომ აიღოს ხელი ამ პრობლემაზე, აღარც იარსებებს. ფაქტია, რომ აფხაზური და ოსური სეპარატიზმი რუსეთის სპეცსამსახურების ნამუშევარია.

– იმუშავა და გამოუვიდა. ჩვენც ხომ რაღაც უნდა მოვიმოქმედოთ, რომ აღარ გამოუვიდეთ? ამას ვამბობ.

– მაგალითად, 25 წლის წინანდელ კონცეფციაში ჩაწერილი იყო, რომ, თუ აფხაზი, სხვა თემაა ისტორია, ეს ის აფხაზია თუ სხვაა, თავს მიიჩნევს ცალკე ერად, მზად ვართ, რომ აფხაზეთში მაქსიმალურად შევქმნათ აფხაზი ერის მარადიული ყოფისთვის პირობა, მაგრამ, თუ ის სხვა ერის ნაწილად მიიჩნევს თავს, მაშინ, ბუნებრივია, ის დიასპორა ხდება. ამიტომ, აფხაზეთისა და ცხინვალისადმი, რაც უნდა ცუდი ხელისუფლება გვყოლოდა, ეს თემა სამართლებრივ დონეზე გარკვეული იყო. მეორეა ვერბალური ნაწილი. ჩვენ ხომ საბჭოთა მენტალობა გვაქვს, რომ სხვაზე უკეთესები ვართ?! თუმცა, რატომ ვართ სხვაზე უკეთესები, არ ვიცი. იმიტომ, რომ მეთორმეტე საუკუნეში „ვეფხისტყაოსანი“ დავწერეთ?!

– არ გვეტყობა არაფერი „ვეფხისტყაოსნის“ დამწერის.

– დიახ, რა გეტყობა, რომ მეხუთე საუკუნეში ამხელა კულტურა შექმენი. ამდენად, ეს ერთი თემაა, მაგრამ მეორე თემაა ის, რასაც ჩვენ ვლაპარაკობდით. ძალიან გამოცდილი ჟურნალისტი ხართ და სადმე თუ იცით, არსებობდეს ანალიტიკური ცენტრი, სახელმწიფოს შეკვეთით, რომელიც ამ თემებს ამუშავებს?!

– არა.

– თუ იცით, რომ, მაგალითად, დავით გარეჯის თემაზე სახელმწიფოს მითითებით რამე ჯგუფი მუშაობდეს?! მე არ ვიცი. ან რელიგიათაშორის ურთიერთობაზე ვინმე მუშაობდეს?! ანუ მთავარი პრობლემა არის ის, რომ ჩვენ არც სახელმწიფოებრივად ვაზროვნებთ და არც ვცხოვრობთ. რადგან ეს ასეა, ამის მერე უკვე მოდის პოლიტიკური დღის წესრიგი: ვიღაც, ვისაც არ შეუძლია კონკურენცია, იწყებს ამა თუ იმ ტალღაზე დაჯდომას და ჩვენ ვხედავთ, ძალით როგორ უკეთებენ პროვოცირებას საქართველოში რელიგიურ კონფლიქტებს. ეს დაძაბულობა არ იყო, მაგრამ დღეს ამ დაძაბულობას ვხედავთ; იმასაც, თუ როგორ უკეთებენ პროვოცირებას კუთხეებს შორის კონფლიქტებს. და, როგორც წესი, ეს ადამიანები შემდგომ ამ იდეებით მოდიან ხელისუფლებაში. კიდევ ერთი თემაა, რომ ვერ ჩამოვყალიბდით, გვჭირდება თუ არა სამოქალაქო სექტორი. თუ გვჭირდება, მაშინ მითხარით, თუნდაც, ერთი შემთხვევა, რომ სახელმწიფოს გაეღოს თანხა თუ სხვა რესურსი იმისთვის, რომ მას შეექმნა დამოუკიდებელი სამოქალაქო სივრცე, სადაც არასამთავრობოები მიიღებდნენ გრანტს სახელმწიფო შეკვეთაზე; სადაც არასამთავრობოები იმუშავებდნენ იმ საკითხებზე, სადაც სახელმწიფო სტრუქტურები ვერ მუშაობს, ისევე, როგორც ეს მთელ მსოფლიოშია?! ვერ მივაღწიეთ, რომ შეგვექმნა ფონდი, რომელშიც აკუმულირდება თანხა, ქართული რესურსით თუ გარედან და ჩვენ თვითონ გავანაწილებთ იმ საჭიროებების მიხედვით, რაც გვაქვს. ჩვენ გვყავს მესაზღვრე, რომელიც იცავს საზღვარს, გვყავს მებაჟე, რომელიც იცავს ეკონომიკურ საზღვარს, მაგრამ რელიგიურ, საგანმანათლებლო თუ სხვა სფეროებში არ გვჭირდება ასეთი მესაზღვრეები?! არ გვჭირდება სამთავრობო თუ არასამთავრობო სტრუქტურები, რომლებიც ყველაფერს გააკეთებს იმისთვის, რომ დაცული იყოს ქართული ცნობიერების ბაზარი, ქართული აღმსარებლობის ბაზარი, სადაც გარანტირებული იქნება ნებისმიერი აღმსარებლობა?! თავის დროზე ჩვენ გავმიჯნეთ აღმსარებლობის თავისუფლება და რელიგიური დაწესებულების ადგილი სახელმწიფო უსაფრთხოებაში. საქართველოს მოქალაქეებს გარანტირებული უნდა ჰქონდეთ აღმსარებლობის თავისუფლება, მაგრამ საქართველოს ფარგლებს გარედან მართული დაწესებულება უკვე სხვა რეგულაციის ქვეშ მოექცეს. აბა, ვინმემ, მაგალითად, საქართველოს ეკლესიამ გაბედოს, რომ, იტალიაში როგორც და სადაც გაუხარდება, იქ გახსნას თავისი სამლოცველო სახლი. აბა, გაბედოს და მოითხოვოს დაფინანსება?! იმიტომ რომ ყველა იცავს თავის ბაზარს. ჩვენ ხომ გვაქვს ინტელექტუალური საკუთრების კანონი?! სხვა საქმეა, სრულდება თუ არა, მაგრამ ინტელექტუალურ საკუთრებას იცავ და არ იცავ რელიგიურ ბაზარს?! ქართული ღირებულებათა სისტემის დაცვაზე არავინ საუბრობს, ეს არ არის ინტელექტუალური საკუთრება?! რუსთაველი, შავთელი, დავით გურამიშვილი, აბა, რისი პროდუქტია?! ამ ყოველივეს უნდა თანამედროვე ფორმის მიცემა და ცივილიზებული სამყაროსთვის მიწოდება. რატომ უწოდებს ვაჟა გურამიშვილს, შენ, ჩემო დიდო პაპაო, როდესაც მათ შორის საუკუნეებია?! ამას ჩვენთან არავინ იკვლევს. არც პოლიტიკურ პროცესებს. არადა ჩვენთან გამოცდილებას მხოლოდ ცოდნას უწოდებენ.

– ცოდნა უნდა გამოიყენო გაკვეთილად, გამოიტანო დასკვნა და აღარ გაიმეორო შეცდომა.

– დიახ, ცოდნა არ არის გამოცდილება. გამოცდილებაა ის უნარები, რომელიც გაძლევს საშუალებას, ამ ცოდნის საფუძველზე, გადაწყვეტილებები მიიღო და იმოქმედო. ჩვენთან ეს არ არის, ამიტომ ხან ერთი კანონი შემოვა, ხან – მეორე, მაგრამ ისეთი ფორმით, რომ ძალიან რთულია თანამშრომლობა. ჩვენ გვაქვს ისეთი კანონმდებლობა, რაც დღესაც იძლევა საშუალებას, რომ ქვეყანაში ჯანსაღი პროცესები განვითარდეს, მაგრამ ეს არ ხდება. ამ კონკრეტული კანონის გარდა სხვა პრობლემები არ გვაქვს რუსეთთან?! უკვე მერამდენჯერ, დაწყებული გასული საუკუნის 90-იანი წლებიდან, ერთი კონკრეტული საკითხი წამოვა დღის წესრიგში, ამაზე იხარჯება ჩვენი ენერგია და შემდეგ გამოფიტულებს, რასაც უნდა, გვიკეთებენ. ამდენად, მთავარი პრობლემა ისაა, რომ ჩვენ არ ვცხოვრობთ სახელმწიფოებრივად. რა თქმა უნდა, პიროვნებების პრობლემაცაა: მათი უნარ-ჩვევებისა და პოტენციალის, მაგრამ უმთავრესი პრობლემა ისაა, რომ ჩვენ იმ ყველანაირ კანონს ვარღვევთ, რომლებიც საზოგადოებრივ-პოლიტიკურ ცხოვრებაში არსებობს და მუდმივად სასწაულის მოლოდინი გვაქვს. მაგრამ ბიბლიიდან ვიცით, სასწაული მაშინ ხდება, როდესაც გწამს. ჩვენ კი, ურწმუნოები, ველოდებით სასწაულს. 2000 წლის წინათაც იყვნენ ასეთები: ჯვრიდან თუ გადმოხვალ, ქრისტევ, მაშინ გიწამებ. ასეთი რწმენას მომავალ განსაცდელამდე მივყავართ. რატომ გაიღო უფალმა ამხელა მსხვერპლი?! ხომ შეეძლო, გადმოსულიყო ჯვრიდან?!

– რა თქმა უნდა და ყველას დალახვრა და დასჯაც.

– მაგრამ არ წასულა იოლი გზით, იმიტომ რომ ფუნდამენტურად უნათებს გზას კაცობრიობას. ჩვენ კი ვპროფესორობთ: გვინდა მარტივად, იოლად, ხელის გაუნძრევლად, ვიღაცის ხარჯზე. რომ აი, მოვა ვიღაც და გადაგვარჩენს; მოვა ვიღაც და დაგვაპურებს; მოვა ვიღაც და დაგვიცავს და ასე შემდეგ. საბოლოოდ კი, ისე გამოდის, როგორც ოთარ ჭილაძე წერს: მონებს პატრონის გამოცვლა თავისუფლება ჰგონიათო. შენ უნდა იყო მოქალაქე, პროცესების მონაწილე, გაცნობიერებული უნდა გქონდეს, რა გინდა და როდესაც ასეთი ელიტა გეყოლება, მაშინ წავა წინ ქვეყნის საქმე, იმიტომ რომ ეს არ არის მასის საქმე. კათარზისებური პიროვნებების ჯამი გარდაქმნის მასას.